Trầm hương: Nguồn gốc, đặc điểm, phân loại, công dụng và cách phân biệt thật - giả

Gỗ trầm hương là được coi là loại gỗ có giá trị về cả mặt tâm linh và vật chất được rất nhiều người tìm kiếm. Gỗ trầm hương là gì? Nguồn gốc và đặc điểm của nó ra sao? Cách phân biệt gỗ thật và giả dựa vào tiêu chí nào? Tất cả các câu hỏi trên sẽ được Ikay Group giúp bạn giải đáp thắc mắc tại bài viết này.

Gỗ trầm hương là gì?

Nhắc đến tên trầm hương bạn sẽ nghĩ đến ngay đây loại cây chứa nhựa thơm với mùi nhẹ nhàng và dễ chịu, hình thành thân cây Dó Bầu. Qua thời gian dài phát triển, thân cây nhiều yếu tố tác động như côn trùng đục phá, châm chích, khí hậu thời tiết…. Điều này khiến cho thân cây bị tổn thương. 

Để giúp cây chữa lành vết thương chúng bằng cách tiết ra chất nhựa. Dần dần, chất nhựa được tiết ra ở vị trí bị thương tích kết hợp nấm và vi khuẩn, tạo thành loại gỗ chứa tinh dầu đó là "trầm hương". Nó có tên khoa học là Aquilaria agallocha Roxb, thuộc họ Trầm.

Chúng còn có tên gọi khác như: Cây dó trầm, cây trầm, gió, cây gió, cây dó bầu hoặc cây kỳ nam. Đây là loại cây quý hiếm và được xếp vào nhóm I danh sách cây gỗ tại Việt Nam.

Nguồn gốc và đặc điểm 

Giống cây trầm hương là loại ưa vùng khí hậu nhiệt gió mùa nên bắt nguồn từ các nước Đông Nam Á, trong đó Việt Nam, Malaysia, Indonesia, Campuchia, Lào là những quốc gia có số lượng trầm lớn nhất.

Ở Việt Nam, nó được phân bố giải khắp từ Bắc vào Nam (Từ Hà Giang vào Phú Quốc). Vì loại cây này thuộc họ Dó bầu nên chúng khá cao, chiều cao trung bình từ 10-20m, những cây to cao còn có thể cao đến chừng 20 – 30m và đường kính thân lên tới 60 – 80cm. 

Màu sắc: nó có màu trắng ngà, khi bị tổn thương do tác động môi trường xung quanh và sinh vật chúng sẽ tự tiết ra nhựa để tự chữa lành vết thương. 

Phần thân cây thẳng, có các rãnh như lòng máng xuất hiện trên thân. Lớp vỏ ngoài dó bầu thường nhẵn mịn có màu nâu xám hơn thế còn chứa nhiều chất xơ. 

Lá cây mỏng, mọc đối nhau, có hình bầu dục lưỡi mác và mặt dưới lá còn có gân hình lông chim nổi rõ, hợp lại mép, cuống lá dài 2 – 5mm. Màu sắc của hai mặt lá khác nhau, mặt trên của lá màu xanh bóng, mặt dưới xanh nhạt hơn có lông mịn. Cành loại cây này cũng có đặc điểm khác biệt như cong queo, có màu nâu nhạt, tán lá rất thưa, trông thanh mảnh.

Hoa dó bầu có dạng cụm hình tán chùm, kẽ lá mọc nhiều hoa. Hoa thường đậu vào tháng 7 – 8, có cuống, bầu hình trứng lông dày, đài hình chuông màu trắng có 5 thùy và 10 vày. Quả của nó dài tầm 4cm dày chừng cm, mỗi quả có 2 hạt. Thời gian quả chín là vào mùa hè tháng 6 – tháng 7.

Công dụng của trầm hương

Cây trầm hương không chỉ có giá trị vật chất mà chúng còn có công dụng thần kỳ về mặt tinh thần, tâm kinh và y học.

• Đối với sức khỏe: nhờ vào mùi hương trầm, nhẹ nhàng dễ chịu sẽ là bài thuốc cho những ai mất ngủ, ngủ không sâu giấc, mùi hương sẽ giúp bạn giảm mệt mỏi, căng thẳng và dễ chìm vào giấc ngủ hơn. Ngoài ra, loại cây gió này còn có tác dụng kháng khuẩn, chống oxy hóa.
• Trong tâm linh và phong thủy: là một loại gỗ quý hiếm, được coi như một thứ mang lại sức khỏe, tài lộc và nhiều may mắn cho người sở hữu. 
• Trong y học cổ truyền: được sử dụng là một trong những dược liệu để chữa các bệnh như: đau tim, tiêu hóa, hen suyễn...

Phân loại trầm hương

Trầm hương có rất nhiều hạng nhưng được chia thành 3 hạng chính và trong từng hạng lại có những loại khác nhau.

Kỳ nam (kỳ) là hạng nhất

Kỳ nam được coi là loại trầm hương có giá trị cao cấp nhất được hình thành từ cây dó bầu mọc trên núi đá vôi. Kỳ có nhiều điểm đặc biệt nhất mà thiên nhiên ban tặng như: nhiều dầu, mềm, nhẹ, nhuyễn, dẻo. Mùi vị có đủ vị chua, cay, đắng. Hương thơm được tỏa mùi tự nhiên khi đốt hương thơm sẽ càng đặc biệt, có khói xanh, bay thẳng dài lên không trung.

Trong hạng Kỳ nam lại được chia thành 4 loại chính theo độ quý hiếm từ cao tới thấp như sau: Bạch kỳ-> Thanh Kỳ-> Huỳnh kỳ-> Hắc kỳ

• Bạch kỳ: có màu sắc trắng ngà, nó vô cùng quý hiếm, khá đắt giá.
• Thanh kỳ: có màu ánh lục hoặc màu xanh xám, loại này rất qúy hiếm, đắt giá sau bạch kỳ.
• Huỳnh kỳ:  có màu vàng sậm, rất quý hiếm và có đắt giá sau thanh kỳ.
• Hắc kỳ: có màu đen chàm, thuộc loại quý và đắt giá sau huỳnh kỳ.

Hạng hai là trầm

Trầm là loại trầm hương phổ biến nhất, được hình thành từ cây dó bầu mọc ở các vùng đất thấp. Trầm có màu nâu đậm, mùi thơm dịu nhẹ.

Là loại trầm có ít dầu, rất đắng, hầu hết khi đốt đều tỏa mùi thơm, xuất hiện khói có màu trắng, bay rồi tan nhanh, theo giá trị được xếp thành 6 loại:

• Loại 1: sáp trắng là màu chủ đạo, có giá trị nhất trong 6 loại.
• Loại 2: màu xanh đầu vịt, có giá trị sau loại 1.
• Loại 3: màu sáp xanh, giá trị sau loại 2.
• Loại 4: có màu sáp vàng, xếp giá trị sau loại 3.
• Loại 5: đậm sắc vằn lông hổ, có giá trị sau loại 4.
• Loại 6: ánh sắc vàng đốm dầu, có giá trị xếp cuối cùng trong 6 loại.

Hạng ba là tốc

Tốc là loại trầm hương có giá trị thấp hơn trầm và kỳ nam, được hình thành từ cây dó bầu bị thối rữa. Tốc có màu nâu đỏ, mùi thơm nồng gắt.

Do dầu của tốc ít hơn so với trầm, dầu chỉ xuất hiện chủ yếu là bên ngoài và dài theo thớ gỗ nên tốc có giá trị thấp hơn kỳ nam và trầm. Hạng tốc này có khoảng vài chục loại khác nhau với các tên gỗ khác nhau: tốt kiến, tố hương, tốc cá ngừ, tốc lọn, tốc dây, tốc đá, …Tuy nhiên, dựa vào mức độ nhiễm dầu mà các dạng tốc được chia thành 4 nhóm như sau:

• Tốc đỉa: đây là nhóm tốc có mức độ nhiễm dầu nhiều trong thớ gỗ, dạng nhỏ, như đầu đũa hoặc kích cỡ bằng ngón tay hay nhìn như những con đỉa nên mới có tên gọi là “tốc đỉa”.
• Tốc hương: loại tốc này mùi thơm nổi trội hơn loại tốc khác do mức độ nhiễm dầu mảnh.
• Tốc pi: nhóm tốc có mức độ nhiễm dầu mỏng, bao quanh bên ngoài thớ gỗ theo dạng hình ống lớn hoặc hình tháp.

Đánh giá giá trị kinh tế và thương hiệu

Trầm hương là giống cây quý hiếm trong tự nhiên do đó con người đã khai thác kể từ khi chúng được biết đến là loại cây có giá trị kinh tế. Do đó, lượng cây trầm trong tự nhiên trên thế giới ngày càng giảm đi đáng kể. Thế nhưng, với sự nhận thức tiến bộ về bảo vệ môi trường, bảo vệ rừng cùng với lợi ích kinh tế mà nó đem lại, họ đã bắt đầu nghiên cứu và trồng trầm hương diện rộng trên các vùng núi và vùng quê. Vì chúng là trầm nhân tạo, nên tính chất và mùi hương tinh dầu không thể sánh ngang với trầm tự nhiên.

Do đó, để xác định được giá trị của trầm hương, chúng ta cần xem xét các yếu tố như nguồn gốc, hình dáng, chất lượng dầu, hương dầu và phương pháp sản xuất tinh dầu.

Việt Nam là nước có lượng trầm hương khá lớn cùng với đó là khí hậu nhiệt đới gió mùa vô cùng thuận lợi cho việc trồng và chăm sóc. Nhờ vào sự ưu ái của khí hậu và phương thức chăm sóc cây nên trầm hương Việt Nam được coi là một trong những loại trầm hương chất lượng nhất thế giới. 

Trầm hương Việt Nam được coi là một trong những loại chất lượng nhất thế giới. Với thương hiệu trầm hương Việt Nam đã giúp cho cái tên Việt Nam nổi tiếng và được mọi người biết đến chất lượng tốt của trầm Việt. Đây là sự kết hợp của truyền thống, lịch sự và sự chăm chỉ cần cù của con người Việt.

Hướng dẫn phân biệt trầm hương thật - giả

Đây là một loại gỗ quý và có giá trị cao trong kinh tế nên không tránh khỏi những mưu mô trong mua bán, hiện nay có rất nhiều loại trầm được làm giả để đem ra thị trường. Vì vậy, bạn phải hết sức lưu ý và biết cách phân biệt gỗ trầm hương thật và giả. Dưới đây, Ikay Group sẽ hướng dẫn một số yếu tố quan trọng để bạn có thể dễ dàng phân biệt giữa gỗ trầm hương thật và giả.

Phân biệt màu sắc

Màu sắc của gỗ trầm hình thành do mức độ nhiễm dầu, mức độ nhiễm dầu sẽ quyết định màu sắc của trầm hương. Lúc đầu, gỗ có màu trắng ngà tự nhiên, nhưng theo lượng dầu trầm hương chứa trong gỗ mà màu sắc sẽ thay đổi. Màu sắc này có thể biến đổi thành các tông màu đen, vàng, nâu khác nhau. 

Do vậy, trầm hương thật sẽ có màu sắc đa dạng, từ màu nâu nhạt đến màu đen sẫm. Tuy nhiên, màu sắc của trầm hương thật thường không đều màu, có các đường vân gỗ đậm nhạt xen kẽ. Trầm hương giả thường có màu sắc đồng nhất, không có vân gỗ.

Nhận định mùi hương

Mùi hương là một trong những điểm để bạn dễ dàng phân biệt loại gỗ này bởi vì nó có hương vị rất đặc trưng. Trầm hương thật có mùi thơm đặc trưng, thoang thoảng, dễ chịu, không gắt. Khi đốt, trầm hương thật tỏa ra hương thơm thanh ngọt, không có khói hoặc có rất ít khói. Trầm hương giả thường có mùi thơm nồng, hắc, khó chịu, có nhiều khói và có thể gây đau đầu.

Kiểm tra độ dẻo

Trầm hương thật có độ dẻo, khi đốt sẽ có khói xanh và mùi thơm đặc trưng. Loại giả thường không có độ dẻo, khi đốt sẽ có khói đen và mùi khét.

Kiểm tra độ nặng

Trầm hương thật có khối lượng nặng hơn so với các loại gỗ khác, do chứa nhiều tinh dầu, nên trầm hương thật có độ nặng đặc, chắc chắn. Trầm hương giả thường có khối lượng nhẹ hơn, do không chứa nhiều tinh dầu.

Kiểm tra đường vân gỗ

Trầm hương thật có thớ gỗ rõ ràng, có thể nhìn thấy các đường vân gỗ xen kẽ. Trầm hương giả thường có thớ gỗ không rõ ràng, hoặc có thớ gỗ giả được tạo ra bằng cách ép các loại gỗ tạp.

Đối với việc kiểm tra đường vân gỗ thì có thể sử dụng máy soi để kiểm tra trầm hương thật và giả. Máy soi sẽ nhìn thấy các đường vân trầm xen kẽ độc đáo của trầm hương thật, còn đối với trầm hương giả hoàn toàn không có vân trầm.

Ứng dụng trong cuộc sống

Ứng dụng trang trí và nghệ thuật

Trầm hương được sử dụng để chế tác các sản phẩm trang trí và nghệ thuật, mang tính thẩm mỹ cao. Các sản phẩm trang trí và nghệ thuật làm từ trầm hương phổ biến bao gồm: tượng, tranh, vòng tay, vòng cổ...

Trầm hương chủ yếu dùng để điêu khắc làm tượng để trang trí phòng khách hoặc văn phòng làm việc của các doanh nhân. Khi bước vào căn phòng có tượng trầm bạn sẽ được tận hưởng mùi thơm đặc trưng tạo hương thơm cho không gian cũng như thu hút tài lộc cho gia chủ.

Được dùng để chiết xuất tinh dầu

Tinh dầu có giá trị cao, được nhiều người ưa chuộng. Tinh dầu trầm hương được chiết xuất từ gỗ trầm, có tác dụng thư giãn, giảm căng thẳng.

Xông trầm giúp kích thích gia chủ tăng tài lộc và vượng khí trong buôn bán. Trong phòng ngủ nếu xông trầm sẽ giúp tạo tại tạo bầu không khí tươi mát, dễ chịu, trong lành và nhẹ nhàng đó sẽ giúp bạn cải thiện giấc ngủ và đem lại giấc ngủ sâu hơn. 

Đốt trầm nơi làm việc giúp giảm căng thẳng và mệt mỏi, đem lại sự minh mẫn và năng lượng mới mẻ trong tâm trí. Hơn thế, xông tinh dầu còn mang lại bầu khí thành kính và thiêng liêng cho không gian thờ cúng của nhà chùa, đền.

Ứng dụng trong y học và chăm sóc sức khỏe

Tinh dầu chiết xuất từ trầm hương là hương thơm đặc trưng của gỗ, mùi hương nhẹ dịu, ấm áp mà không gắt. Thường xuyên xông tinh dầu trầm còn giúp khả năng phòng bệnh ung thư, làm đẹp da, cường dương và sáng mắt.

Bên cạnh đó, công dụng giúp bổ nguyên dương và trợ sức cho công năng của thận. Ngoài ra còn có tác dụng trợ tim, trị tiêu chảy, chống nôn, mạnh tiêu hóa, chữa hen suyễn hoặc thở dốc.

Hầu hết, tinh dầu trầm hương hiện nay được sử dụng trong các sản phẩm và spa chăm sóc sức khỏe, sắc đẹp...

Làm phụ kiện cá nhân mang tính thẩm mỹ và phong thủy

Trầm hương được sử dụng để làm các phụ kiện cá nhân như vòng tay, vòng cổ... đây là một số vật phẩm phong thủy phổ biến được ưa chuộng nhất hiện nay và được rất nhiều người săn tìm. Họ quan niệm và tin rằng khi đeo vòng tay có thể kiềm chế cảm xúc: bức tức và nóng giận. Hơn thế là khi nhìn thấy nó chúng ta sẽ luôn được nhắc nhở sống thiện tâm để nhận lại những điều tốt lành bình an trong cuộc sống. 

Trong kinh doanh, chúng hấp thụ linh khí của đất tạo nên mùi hương tâm linh. Từ đó đem đến cho người sở hữu những điều may mắn, thu hút nhiều tài lộc trong làm ăn, sự nghiệp phát triển vững vàng, cuộc sống hạnh phúc, gia đình viên mãn.

Ngoài ra, trầm hương còn được coi như là một lá bùa có thể xua đuổi được tà ma, thu hút những điều tốt đẹp ngăn chặn những xui xẻo để tạo ra được những điều may mắn trong cuộc sống.

Được dùng làm nhang thơm

Việc kết hợp trầm vào việc sản xuất hương nhang, khi đốt lên có mùi đặc biệt và tạo không khí trang nghiêm, được các bậc vua chúa, quý tộc dùng trong các dịp lễ tết, cúng giỗ.

Nhang có mùi thơm nhẹ, dịu ngọt tự nhiên đặc trưng khác so với các loại khác. Mùi thơm của nhang hương đem lại cảm giác dễ chịu và thành kính. Nó lưu hương tốt do vậy mùi thơm này lưu hương khá lâu. Ngoài ra, hương trầm còn được sử dụng để xông nhà, tẩy uế.

Ứng dụng trong thiết kế thi công nội thất

Hương trầm thường được sử dụng để làm đồ nội thất cao cấp, sang trọng trong các gia đình có điều kiện vì độ quý hiếm và có giá trị cao. Người sở hữu những nội thất cao cấp này là những người thông thái và biết chơi đồ gỗ bởi nó 

Một số sản phẩm nội thất làm từ trầm hương phổ biến bao gồm: bàn ghế, tủ quần áo, giường ngủ… Nội thất từ gỗ này được đánh giá cao về độ bền, hạn chế cong vênh, khả năng chống mối mọt tốt, lại còn tỏa mùi hương giúp mang lại cảm giác thư thái, dễ chịu và cuộc sống sang trọng cho người sử dụng.

Tất cả những thông tin trên đây về loại gỗ trầm hương, nguồn gốc, đặc tính cũng như cách phân biệt gỗ trầm thật, IKay Group hy vọng sẽ hữu ích với bạn. Nếu bạn đang băn khoăn trong quyết định mua sắm nội nào trầm hương phù hợp với gia đình bạn thì hãy liên hệ với chúng tôi ngay để được tư vấn chi tiết hơn.